8 Tem 20216 dakikada okunur

Pareto Analizi / ABC Analizi

Güncelleme tarihi: 20 Eyl

“You cannot overestimate the unimportance of practically everything.” (John C. Maxwell)

Pareto Analizi Nedir?

Pareto Analizi, Hayatımızdaki her kararın aynı getiriye, her dakikanın aynı öneme, her bir kişinin aynı değere sahip olmadığı varsayımından yola çıkarak, önemli olanları genelden ayıran biz analiz türüdür.

80-20 Kuralı

Orta sınıf bir aileden gelen İtalyan asıllı inşaat mühendisi Vilfredo Pareto (1848 Fransa-Paris – 1923 İsviçre-Cenova), gelir adaletsizliği ile ilgili 1897 yılında yaptığı bir araştırmada,

Bir kaynağa göre; İngiltere‘de ekonominin %80‘inin halkın %20‘si tarafından kontrol edildiğini [2],
Bir diğer kaynağa göre; İtalya‘daki toprakların %80‘inin halkın %20‘sine ait olduğunu,
Bahçesindeki bezelyelerin %20‘sinin mahsulün %80‘ini verdiğini,

gözlemliyor. “Önemli azınlık” ve “önemsiz çoğunluğun” arasında matematiksel bir bağ olabileceğini keşfediyor. Ve bu çalışmasını “Cours d’Economie Politique” isimli makalesinde yayınlıyor [3].

Yazdığı makale uzun bir zaman hakkettiği ilgiyi görmemiştir.

1907‘de Amerikalı iktisatçı Max Otto Lorenz gelir dengesizliğini kendi ismini taşıyan Lorenz Grafiği ile destekleyerek, analizin görsel olarak ta anlaşılmasını sağlamıştır.

1950‘de Joseph Moses Juran 80-20 kuralını “Seperating the vital few from the trivial many” mantığı ile matematiksel modeli oluşturuyor. Modele Pareto ismini de bizzat Joseph Duran veriyor ve bu modeli Tedarik Zinciri‘ne uyguluyor.

The Vital Few / Nitelikli Azınlık: Sorunun çoğunu açıklayan az miktardaki kaynak
The Useful Many / Faydalı Çoğunluk: Sorunun küçük bir bölümünü açıklayan çok miktardaki kaynak.

Her olayın eşit etki yaratmadığı prensibi üzerine oturan Pareto modelinin dünya tarafından fark edilmesi 2nci dünya savaşından sonra oluyor (Nedenini bulamadım).

Nedenler ve sonuçlar arasındaki dengesiz orantının kaçınılmaz olduğunu savunan [4] 80-20 Kuralı, sonraları 64-4 (Richard Koch ve Perry Marshall‘ın yorumları) veya 50-1 kuralları ile farklılaştırılsa da genel eğilim 80-20 etrafında yoğunlaşmıştır.

Pareto grafiği aynı zamanda, Kalite Kontrolün 7 Temel Aracı‘ndan biridir [5].

1. Check sheet

2. Control chart

3. Stratification (Flow Chart / Run Chart)

4. Pareto chart

5. Histogram

6. Cause-and-Effect diagram (Fishbone Diagram / Ishikawa Diagram)

7. Scatter diagram

Bir problemi oluşturan sebeplerin önem dereceleri ile sıralanmasını sağlayan Pareto kuralı 3 gruba ayrılır;

1. A Grubu: Sonuçların %80‘ini, sebeplerin %20‘si oluşturur

2. B Grubu: Sonuçların %15‘ini, sebeplerin %30‘u oluşturur

3. C Grubu: Sonuçların %5‘ini, sebeplerin %50‘si oluşturur

Uygulanışı

Adımlar;

1. Problem veya amaç belirlenir.

2. Kök sebepler listelenir. Kullanılacak araçlar;

3. Ölçüm yapılacak kriter SMART mantığı ile belirlenir;

Specific
Measurable
Assignable
Realistic
Time-Related

4. Ölçü birimi belirlenir [7].

5. Ölçüm periyodu belirlenir (Süre, blok, vb.) [8].

6. Kontrol listesi oluşturarak veriler dikkatlice toplanır [9].

7. Yeteri kadar veriye sahip olunduğundan emin olunur.

8. Standart sapması [10] yüksek olanlar elenir.

9. Birbirine yakın kalemler kategoriler altında toplanır [7].

10. Excel [11] veya Minitab [12] / [13] gibi uygulamalar yardımı ile analiz yapılır.

11. İlk bakışta net bir fotoğraf vermesi sebebi ile analiz mutlaka bir grafik ile desteklenir.

12. Analizin anlamlı bir sonuç çıkarıp, problemi çözmede etkili olup olmadığı değerlendirilir (Beyin fırtınası).

13. Alınacak kararlar belirlenir ve uygulanır [11].

Sıklıkla kullanılan alanlar

Zaman ve maliyet verimi artırma projeleri,
Tedarikçi bölümlendirilmesi,
Stratejilerin önceliklendirilmesi.

Dikkat edilmesi gereken hususlar

- Tarihsel veri

Tarihsel veri alındığı için, yakın geçmişte yapılan güncellemelerin / yeniliklerin etkileri görünmeyebilir. Bu sebeple doğru aralığın alındığından emin olunmalı [14].

- Sabit 80-20 uygulaması

Genel ortalama açısından alınan 80-20 sembolik bir değerdir. Pareto mutlaka 80-20 olması veya toplamda 100 rakamını vermesi gerekmiyor. Burada amaç, simetrinin var olmadığını kavramak ve önemsiz çoğunluk ile nitelikli azınlığı net bir şekilde ayrıştırmak. Yeri geldiğinde 90-10 veya 70-30 olmakla birlikte zaruri durumlarda Pareto‘nun da Pareto‘su ( Tekrarlı / Multilevel) alınabilir (Örneğin: 64-4, 51-1) )

- Tekrarlı Pareto / Multilevel Pareto uygulanmasının daha yararlı olacağının düşünülmesi

Pareto işlemini tekrarlı uygulanması sonucunda daha doğru bir noktaya varılacağı düşünülür. Ama aslında tekrarlı devam edilirse sonuç sıfıra kadar gider. Bu sebeple rakamdan ziyade kök soruna giden sürece bakılmalı. Doğru cevabın alındığı düşünülen yerde durulması gerekmekte.

- 80-20 içindeki 80‘in çöp olarak düşünülmesi

Pareto kuralı bize bir resim çizer. Bu resimdeki gereksiz diye görünenlerin tamamen elimine edilmesi doğru değildir. Örneğin, verimli zaman yönetimi konusunda telefonda konuşmak %80‘lik kısımda yer alır ama işlerimizi telefonda konuşmadan da yapamıyor olabiliriz. Bu sebeple kesin bir ayırıma gitmek doğru olmaz.

- Yanlış noktaya odaklanma

Kraljic Portföy Analizi‘ndeki [15] Kaldıraç etkisi oluşturan harcamalardan büyük rakamların ağırlığı, yanlış yorumlamaya sebep olabilir.

- Sadece Nicelik konularına odaklanma

İş ve özel hayatta getirilerin tümünün nicelik olarak hesaplanması yanlış sonuçlar doğurabileceğinden dolayı, nitelik olarak ta sorgulamak gerekir.

Paketleme
Geri bildirim
Zamanında teslim
vb.

- Her konuda uygulanabilir olduğunu düşünme

Pareto‘nun her konuda kullanılabilir olduğu düşünülmemeli. Örneğin, verimli zaman yönetimi konusunda elektronik posta atmak %80‘lik kısımda yer alır ama işlerimizi elektronik posta atmadan yapamıyor olabiliriz.

- Kök sorunun bulunduğunun sanılması

Pareto kesin sonuç değil genel bir çerçeve verir. Bu çerçevedeki resimden yorum çıkaracak olan yine kullanıcının kendisidir.

Karşılaşılan zorluklar

Verinin ölçüm tekniği [9].
Belirli sorunlara nasıl uygulanması gerektiği konusunda anlayış eksikliği [9].
Ne zaman ve nasıl kullanılacağına karar vermek [9].
Bazı durumlarda Pareto Grafiği‘nin düz olarak çıkması. Bu durumda kategorilerin tekrardan değerlendirilmesi gerekmekte.
Sürekli güncellenen kaynak setinden beslenilerek hazırlanan tekrarlı raporlamalarda, program veya var olan programa ek modül desteği ihtiyacı.

Avantajları

Uzun listeler dolusu problemlerden sıyrılıp, esas önemli olan noktalara odaklanmayı sağlar (Justin Harris).
Maliyet bazlı sorunlar gibi, nicelikli ölçüm yapılabilen konularda hızlı sonuç verebilir.
Problemin içindeki en önemli nedenin araştırılmasından dolayı, önceliklerin ortaya çıkarılmasına da katkıda bulunur. Böylelikle önemsizler de ayrıştırılmış olur.
Problemlere otopsi yapmayı sağlayarak, hatalara ulaşmayı hızlandırır ve bu sayede önleyici faaliyetlerde de yararlı bir enstrüman olur.
Düzenli aralıklarla yapılacak analiz ile (Öncesi - Sonrası analizi) değişimler incelenebilir.
Uzun KPI listelerinden sıyrılıp, gerçekten önemli olanlara odaklanmayı sağlar.
Problemlerin yüzde oranları kolayca hesaplanabilir.
Matematiksel bir sonuç ortaya koyması sayesinde, üzerinde anlaşmak kolaylaşır.
Enerjinin doğru noktalara kaydırılması ile zaman ve para tasarrufu sağlar. “If you focus on most important things, time will manage itself (Richard Koch).”
Bu yöntemin süreci içinde, üzerinde çalışılacak ve süreçler ve sorunlar belirlendiğinden dolayı bir farkındalık oluşturur.
Düzenli güncelleme ve değerlendirmelerde dinamik bir öncelik listesi oluşturmaya yardımcı olur.

Karşıt görüşler

Pareto hakkındaki en ilginç karşıt görüş, 1904 Yılında daha genç bir öğrenci olan Benito Musollini‘nin, Vilfredo Pareto‘nun Lausenne Üniversitesi‘nde verdiği derslerden etkilenerek, İtalya‘nın yönetiminde olduğu ilk yıllarda Sosyalizm‘den uzaklaşıp Elitizm‘e yönelmesi. Bunun sonucunda da Totaliter rejime doğru meyletmesi.

Gerçek hayattan bazı örnekler

Pareto ilkesini hayatın birçok farklı alanında görmemiz muhtemeldir;

Dünya enerji üretiminin %80’i, ülkelerin %8’i tarafından tüketiliyor [16].
Nobel ödüllerinin %80’ini, ülkelerin %16’sı kazanıyor [17].
2002 Yılında Microsoft en fazla raporlanan hataların %20'sini çözerek, sistem çökmelerinin %80’inin engellenmesinin mümkün olduğunu belirtmiş [18].
Fabrikalar çalışan nüfusun %23‘ünü çalıştırıyor [19].
Warren Buffet servetinin %90‘ını sadece 10 yatırıma borçlu [20].

Excel‘de Pareto grafiği nasıl yapılır?

İlgili makeleler

Kraljic Portföy Analizi

Kaynaklar

[1] "Pareto Principle," [Online]. Available: https://marketbusinessnews.com/financial-glossary/pareto-principle/. [Accessed 02 2020].
[2] "Vilfredo Pareto," [Online]. Available: https://en.wikipedia.org/wiki/Vilfredo_Pareto.
[3] V. Pareto, "The New Theories of Economics," vol. 1, no. 1, 1897.
[4] «Pareto,» [Çevrimiçi]. Available: https://onedio.com/haber/garip-bir-sekilde-yasamin-her-alanina-sirayet-eden-ilginc-prensip-pareto-ilkesi-704658. [Erişildi: 02 2020].
[5] "7 Basic tools of quality," [Online]. Available: https://en.wikipedia.org/wiki/Seven_basic_tools_of_quality.
[6] S. Onat, «Kalite Kontrol,» 28 04 2016. [Çevrimiçi]. Available: https://www.sedatonat.com/post/kalite-kontrol. [Erişildi: 29 08 2020].
[7] E. Canpolat, «Pareto Analizi Nedir?,» Cilt %1 / %2-, no. -, 2019.
[8] S. Alamehmet, «Pareto Analizi / Blogcu,» [Çevrimiçi]. Available: http://enm.blogcu.com/pareto-analizi/9375819. [Erişildi: 02 02 2020].
[9] G. Briscoe, "Pareto Analysis (the 80:20 rule)," [Online]. Available: https://www.managers-net.com/paretoanalysis.html. [Accessed 02 2020].
[10] "Standart Sapma," [Online]. Available: https://tr.wikipedia.org/wiki/Standart_sapma. [Accessed 29 08 2020].
[11] U. Erdemir, «Pareto Analizi,» [Çevrimiçi]. Available: http://paretoanalizi.blogspot.com/. [Erişildi: 2 February 2020].
[12] M. Parker, "How to Run a Pareto Chart in Minitab," [Online]. Available: https://www.leansigmacorporation.com/how-to-run-pareto-chart-in-minitab/. [Accessed 02 02 2020].
[13] D. Doğan, «Minitab Eğitimleri / Pareto Analizi,» [Çevrimiçi]. Available: https://duygudogan.wordpress.com/2018/10/13/minitab-egitimleri-12-pareto-analizi/. [Erişildi: 2 February 2020].
[14] "Pareto Analysis / Colorado DOT," [Online]. Available: https://www.codot.gov/business/process-improvement/self-service/tools/solve-guide/part4/pareto-analysis. [Accessed 02 02-Feb 2020].
[15] S. Onat, «Kraljic Portföy Analizi,» 19 09 2016. [Çevrimiçi]. Available: https://www.sedatonat.com/post/kraljic-portfoy-analizi. [Erişildi: 29 08 2020].
[16] "List of countries by electricity consumption," [Online]. Available: https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_electricity_consumption. [Accessed 01 09 2020].
[17] "List of Nobel laureates by country," [Online]. Available: https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Nobel_laureates_by_country. [Accessed 01 09 2020].
[18] "Microsoft's CEO: 80-20 Rule Applies To Bugs, Not Just Features," [Online]. Available: https://www.crn.com/news/security/18821726/microsofts-ceo-80-20-rule-applies-to-bugs-not-just-features.htm. [Accessed 01 09 2020].
[19] "Employement in industry," [Online]. Available: https://data.worldbank.org/indicator/SL.IND.EMPL.ZS. [Accessed 04 09 2020].
[20] "Is Warren Buffett's 90/10 Asset Allocation Sound?," [Online]. Available: https://www.investopedia.com/articles/personal-finance/121815/buffetts-9010-asset-allocation-sound.asp. [Accessed 05 09 2020].